Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΚΠΑ
Πολλές φορές γίνεται λόγος στην τυπική εκπαίδευση για τον δάσκαλο-εμψυχωτή και θεωρούμε ότι είναι εύκολο στο εκπαιδευτικό σύστημα ο/η εκπαιδευτικός να δρα ως εμψυχωτής/τριά ή, από την άλλη, ότι κάθε διδακτική ενέργεια στην τάξη είναι κακή αν δεν στηρίζεται στις αρχές της εμψύχωσης.
Στο επιμορφωτικό πρόγραμμα του Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εκπαίδευση στην Εμψύχωση και Ενδυνάμωση Ομάδων, οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν έχουν αρχικές απορίες που αφορούν την εμψύχωση και τη θέση της διδασκαλίας από την αρχή ακόμη.
Είναι καλό να αποσαφηνίσουμε μερικά και σημαντικά ζητήματα ώστε όταν παρακολουθήσει κάποιος/α το μοριοδοτούμενο αυτό πρόγραμμα να έχουμε κοινή βάση ανάπτυξης και συνεξέλιξης.
Τι εννοούμε με τον όρο «Εμψυχωτής»/ «Εμψυχώτρια»;
Είναι το πρόσωπο που ως μέλος μίας ομάδας ενδυναμώνει με βιωματικούς τρόπους όλα τα μέλη ώστε να μαθαίνουν στη διάρκεια μίας εκπαίδευσης και να μαθαίνουν και μετά από αυτήν. Ο ρόλος αυτός ανατίθεται σε κάποιον/αν από οποιονδήποτε οργανισμό, δομή, υπηρεσία, ομάδα κ.ά. όταν αποσκοπεί στην εκπαίδευση ή επιμόρφωση ή γενικά αλλαγή μίας ομάδας με συγκεκριμένο σκοπό και στόχο. Τα μέλη της ομάδας γνωρίζουν από την αρχή ότι κάποιος/α έχει αυτό τον ρόλο και τον/την αποδέχονται.
Εμψυχωτής/Εμψυχώτρια γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Για να έχει κάποιος άνθρωπος τις δεξιότητες του εμψυχωτή θα πρέπει να εκπαιδευθεί και να εργαστεί σταδιακά πρώτα από όλα με τον εαυτό του και τις αξίες του. Αυτό σημαίνει ότι η ηθική του καθενός και της καθεμίας καθορίζει το στυλ του εμψυχωτή και της εμψυχώτριας που θα είναι
Ο Heron (1992) θεωρεί ότι οι σημαντικές αξίες για τον εμψυχωτής/την εμψυχώτρια είναι η αυτονομία, η συνεργασία και η ιεραρχία. Η αυτονομία αφορά το πρόσωπο και την ελευθερία που έχει να ικανοποιεί τις πραγματικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του. Η συνεργασία νοείται ως αμοιβαία βοήθεια και υποστήριξη μεταξύ αυτόνομων προσώπων. Η ιεραρχία, τέλος, αφορά την κατάσταση του προσώπου κατά την οποία αναλαμβάνει την ευθύνη να κάνει διάφορα πράγματα με άλλους ή για άλλους ανθρώπους για χάρη της μελλοντικής αυτονομίας και συνεργασίας αυτών των ανθρώπων. Με βάση αυτές τις αξίες, οι βασικότερες αρχές που διέπουν την ηθική της εμψύχωσης είναι ο σεβασμός των άλλων ανθρώπων και η ανάπτυξη συναισθηματικού δεσμού με κατανόηση μεταξύ εμψυχωτή/χώτριας και εκπαιδευόμενου/ης (Holnes, 2009).
Είναι δεδομένο ότι απαιτείται καλή και συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση. Αυτή βοηθά τον εμψυχωτή/την εμψυχώτρια να δημιουργήσει ένα προσωπικό στυλ εμψύχωσης και να είναι ικανός/η να ανταπεξέλθει σε διάφορα ζητήματα κάνοντας διάφορες επιλογές σε στρατηγικές και τεχνικές. Οπωσδήποτε, η ενσυναίσθηση είναι η γνώση που οφείλει να καλλιεργήσει ο εμψυχωτής/τρια και δεν αυτό δεν είναι μία εύκολη υπόθεση, αφού η ενσυναίσθηση, ως ανώτερη γνώση προϋποθέτει όλα τα προηγούμενα επίπεδα μάθησης και καλλιέργεια σε προσωπικό και διαπροσωπικό επίπεδο.
Ακόμη είναι δεδομένο ότι απαιτείται συνεχής προσωπικός αναστοχασμός. Φυσικά ο αναστοχασμός αποτελεί σπόνδυλο της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, που αναλαμβάνει, αλλά εδώ μιλάμε για εκείνη την προσωπική στιγμή που ο εμψυχωτής/η εμψυχώτρια θέτει στον εαυτό τα ερωτήματα ανατροφοδότησης της εργασίας και συνεργασίας του/της με τους άλλους.
Τελευταίο και σημαντικό θέμα είναι να αντιληφθούμε ποια διαφορά έχει η παραδοσιακή εκπαίδευση-διδασκαλία (σε οποιοδήποτε πλαίσιο εκπαίδευσης) με την εμψύχωση. Στον πίνακα θα βρούμε βασικά κριτήρια, για να αξιολογούμε την εργασία μας με ομάδες και να βελτιωνόμαστε συνεχώς ως εμψυχωτές/χώτριες. Είναι επόμενο ότι ως δείκτες αυτοαξιολόγησης μάς βοηθούν να αναγνωρίσουμε τα περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης που έχουμε.
| Ο δάσκαλος/Η δασκάλα | Ο εμψυχωτής/Η εμψυχώτρια |
| Αρχίζει από τις γνώσεις του/της. | Αρχίζει από την εκτίμηση της γνώσης της ομάδας. |
| Ακολουθεί ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα. | ασχολείται με ζητήματα που αφορούν την ομάδα ή την ευρύτερη κοινότητα και υιοθετεί νέες ιδέες σύμφωνα με τις ανάγκες και την κουλτούρα της ομάδας. |
| Κάνει διαλέξεις συνήθως έχοντας μετωπικά την ομάδα. | Χρησιμοποιεί πρακτικές, συμμετοχικές μεθόδους και τεχνικές, στις οποίες όλα τα μέλη της ομάδας έχουν λόγο. |
| Οι πληροφορίες προέρχονται από τον δάσκαλο/την δασκάλα προς τα μέλη της ομάδας. | Οι πληροφορίες προέρχονται από ποικίλες πηγές, από τον εμψυχωτή/την εμψυχώτρια, άλλα μέλη της ομάδας ή υπο-ομάδες της ομάδας. |
| Επιδιώκει όλοι να κατανοήσουν τη σωστή απάντηση. | Ενθαρρύνει και δίνει αξία στις διαφορετικές οπτικές. |
| Έχει τυπική σχέση με τα μέλη, η οποία στηρίζεται στη θέση του ως δάσκαλος/δασκάλα. | Παρουσιάζεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας και αναπτύσσει σχέσεις που βασίζονται στην εμπιστοσύνη, στον σεβασμό και στην επιθυμία να εξυπηρετήσει, να υποστηρίξει τους άλλους. |
Δεν είναι φυσικά μία εύκολη υπόθεση και για αυτό το δημοφιλέστερο πρόγραμμα μας είναι η Εκπαίδευση στην Εμψύχωση και Ενδυνάμωση Ομάδων που απευθύνεται σε όσους/όσες ασχολούνται με ομάδες και φυσικά σε εκπαιδευτικούς.
Είναι μία ουσιαστική ευκαιρία μετασχηματιστικής εκπαίδευσης που οδηγεί αποδεδειγμένα σε προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη.
Λέει μία εκπαιδευτικός που αποφοίτησε το 2021
“Θα ήθελα να αναφέρω πόσο τυχερή νιώθω που συμμετείχα σε αυτή την επιμόρφωση, και σίγουρα θα το προτείνω και σε συναδέλφους μου. Μακάρι να ήταν υποχρεωτικό να περάσουν όλοι από αυτή…
Ήταν πραγματικά όλα τόσο στοχευμένα, τόσο άψογα οργανωμένα και ταυτόχρονα ευέλικτα, όλοι οι επιμορφωτές κ α τ α π λ η κ τ ι κ ο ί, και είμαι πολύ χαρούμενη που τους γνώρισα. Έχω κάνει και στο παρελθον παρόμοιες επιμορφώσεις, αλλά σαν κι αυτή κ α μ ι ά!”
