Πέτρος Γαλάνης, PhD*

Εργαστηριακό και Διδακτικό Προσωπικό, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ

Ο σεβασμός απέναντι στα άτομα με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες επιτάσσει την εφαρμογή ερευνητικά τεκμηριωμένων παρεμβάσεων και διδακτικών τεχνικών. Ωστόσο, οι εμπεριστατωμένες παρεμβάσεις δεν έχουν εισαχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό στη σχολική τάξη. Η διάσταση αυτή, μεταξύ των ερευνητικών ευρημάτων και της εφαρμογής τους στη διδακτική πρακτική, μπορεί να αποδοθεί σε δύο κύριους λόγους: (α) στη μη επαρκή διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής των συγκεκριμένων διδακτικών τεχνικών σε νατουραλιστικά πλαίσια, όπως το γενικό σχολείο, (β) στην ελλιπή κατάρτιση των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής, καθώς και όσων άλλων επαγγελματιών υποστηρίζουν άμεσα ή έμμεσα το παιδί κατά την ένταξή του.

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες εμπεριστατωμένες τεχνικές είναι σχεδιασμένες για εφαρμογή και έχουν ελεγχθεί για την αποτελεσματικότητά τους σε κλινικά πλαίσια και σε συνθήκες εκπαίδευσης διαφορετικές από αυτές που ισχύουν στην τάξη, τόσο του γενικού όσο και του ειδικού σχολείου. Σε ερευνητικό επίπεδο, επομένως, χρειάζεται διεύρυνση των κριτηρίων αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων, συμπεριλαμβάνοντας κριτήρια που σχετίζονται με την οικολογική τους εγκυρότητα.

Προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλλει: (α) η στόχευση των προγραμμάτων σε σημαντικές για τη ζωή του παιδιού δεξιότητες, όπως είναι η αυτονομία και οι κοινωνικές δεξιότητες, στην περίπτωση της ΔΑΦ, (β) η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων σε βάθος χρόνου, (γ) η διενέργεια περισσότερων ερευνών σε σχολικά πλαίσια, (δ) η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους, όταν αυτές εφαρμόζονται από ειδικά εκπαιδευμένους εκπαιδευτικούς και όχι από τους ίδιους τους ερευνητές (Kasari & Smith, 2013).

Ωστόσο, έχει διαπιστωθεί, πως οι εκπαιδευτικοί δεν συμπεριλαμβάνουν την ερευνητική τεκμηρίωση μιας παρέμβασης στα βασικά τους κριτήρια, προκειμένου να την ενσωματώσουν στη διδακτική διαδικασία. Επιλέγουν τις διδακτικές μεθόδους περισσότερο βάσει του βαθμού που αυτές είναι εύχρηστες, το διδακτικό υλικό άμεσα διαθέσιμο, αλλά και βάσει προσωπικών παιδαγωγικών πεποιθήσεων. Ακόμα και στις περιπτώσεις που αξιοποιούνται εμπεριστατωμένες διδακτικές τεχνικές, η εφαρμογή τους δεν γίνεται με σεβασμό στις βασικές αρχές που τις διέπουν, με συνέπεια να μειώνεται η αποτελεσματικότητά τους ή να κρίνονται εσφαλμένα ως μη αποτελεσματικές (Koegel et al., 2012).

Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι οι δυσκολίες στην εφαρμογή των διδακτικών μεθόδων της ειδικής αγωγής, οφείλονται: (α) στην υποστελέχωση, (β) στην ελλιπή κατάρτιση, (γ) στην ετερογένεια που χαρακτηρίζει τις σχολικές τάξεις, και (δ) στο γεγονός ότι οι συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές δεν σχεδιάστηκαν να εφαρμόζονται στο σχολικό πλαίσιο (Suhrheinrich et al., 2019).

Σε απάντηση ορισμένων από τις παραπάνω προκλήσεις, οι παρεμβάσεις οφείλουν να σχεδιάζονται σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις δυνατότητές τους, καθώς και να τροποποιούνται και να προσαρμόζονται από καταρτισμένους επαγγελματίες, προκειμένου να συνάδουν με τα χαρακτηριστικά του σχολικού πλαισίου.

Παράλληλα, η ουσιαστική σχολική ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες προϋποθέτει την ποιοτικότερη και διαρκή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής, τόσο σε θέματα που αφορούν τις συγκεκριμένες αναπηρίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν, όσο και στις εμπεριστατωμένες διδακτικές τεχνικές και στους παράγοντες που βελτιώνουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.

Η ανάγκη για εφαρμογή των παρεμβάσεων με ακρίβεια και συνέπεια, προκειμένου να μη μειωθεί η αποτελεσματικότητά τους, καθιστούν αναγκαία τη συνεχή κατάρτιση, ανατροφοδότηση και συμβουλευτική υποστήριξη των εκπαιδευτικών, αξιοποιώντας και τις δυνατότητες της ασύγχρονης διδασκαλίας, καθώς και την ανάπτυξη σχετικών εγχειριδίων με παραδείγματα και προτάσεις για την εφαρμογή τους σε συνθήκες ομαδικές μάθησης (Stahmer et al., 2010).

Η συνδυασμένη προσπάθεια επιστημόνων και επαγγελματιών που υποστηρίζουν μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της έρευνας και της εφαρμογής των εμπεριστατωμένων παρεμβάσεων στη σχολική τάξη. Στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών διεξάγονται έρευνες που σκοπό έχουν τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας και την προσαρμογή των διδακτικών τεχνικών στα χαρακτηριστικά του σχολικού περιβάλλοντος (π.χ. Gena, 2006), ενώ μέσω των Κέντρων Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης, όπως το Lean Inn ΕΚΠΑ, καταβάλλεται προσπάθεια έγκυρης και ποιοτικής επιμόρφωσης των επαγγελματιών που ασχολούνται με την εκπαίδευση των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

* O Πέτρος Γαλάνης είναι εκπαιδευτής και ακαδημαϊκός υπεύθυνος του προγράμματος του Learn Inn ΕΚΠΑ Ειδική Αγωγή και Εκπάιδευση.